Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

'De vereeniging tracht tot het behoud en herstel, in zonderheid van het Protestantisme hier te lande, werkzaam te zijn, ook en vooral door zich het Christelijk schoolweezen aan te trekken.' (Jan de Liefde)

'Vanaf het begin heeft het Heil over zijn eigenlijke doel geen twijfel laten bestaan: kinderen én volwassenen winnen voor Jezus.' (Dubois, 98.)

'Zij stelt zich ten doel de oprichting en instandhouding van Christelijke bewaar-, brei- en Zondagsscholen, het houden van Volkslezingen, enz., en tevens het bevorderen van de stoffelijke belangen der gezinnen, wier kinderen op deze scholen geplaatst zijn.' (Blankenberg 392)

Het verkondigen van het Evangelie, in principe aan het gehele Nederlandse volk, in de praktijk aan armen en kinderen, met de achterbuurten als werkterrein.

In dit licht moet het oprichten en instandhouden van Zondagscholen worden gezien, die in 1866 al 300 en in 1873 600 leerlingen telden.

In de winter van 1885-86 werd begonnen met het uitdelen van geschonken en nieuwe kledingstukken door de 'zusters' van de afdeling Gouda, die elke veertien dagen hiertoe bij eenkwamen. Van hieruit ging de zusters over op huisbezoek bij de armen, waarbij zij voedsel, lekkers, brandstof en kleding uitdeelden, 'terwijl inmiddels de Broeders gelegenheid hadden de menschen te wijzen op het eenige nodige in den weg des behouds'. (Dubois, 93)

Vanaf 1889 werden de kinderen tijdens de winteravonden 'in een goed en warm verlicht lokaal bijeengebracht' waar liederen gezongen en 'over de grote Kindervriend' werd verteld. 'Daarna werden ze met een goed gevulde maag naar huis gezonden.' (t.a.p.) Dit werk voor de kinderen nam in Gouda een hoge vlucht.

Vanaf 1890-1891 werden (fabrieks)meisjesverenigingen opgericht; er werden wekelijkse naai-bijeenkomsten gehouden; het genaaide mochten de meisjes voor een paar cent zelf kopen. Dit alles geschiedde onder het luisteren naar de woorden van de woorden van het evangelie.

de Zusterkringen

de landelijke Vereeniging "Tot Heil des Volks" opgericht in 1855 en gevestigd te Amsterdam

Jan de Liefde c.s.

Algemeen:

O.W. Dubois en Krijn de Jong, Aan de minste van mijn broeders. Het werk van "Tot Heil des Volks" 1855-2005 (Amsterdam 2005) 79-96.

Na vijf en zeventig jaar. De geschiedenis der Vereeniging "Tot Heil des Volks", opgericht April 1855 (Amsterdam 1930)

ad levensbeschouwing:

De vereniging baseerde zich op het Evangelie van Jezus Christus en niet op een bepaalde geloofsbelijdenis, maar zij erodeerde voortdurend onder een niet aflatende broeder- of richtingenstrijd, in protestantse kring bekend als het Darbisme.

ad richtgroep:

protestants (evangelisch-christelijk)

leden:

de afdeling werd opgericht met 24 leden, in mei 1867 waren het er al 65, maar in 1882 waren er nog maar 18 over.