Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

zich het lot van onverzorgde kinderen aan te trekken (Goossens)

arme en verwaarloosde kinderen 'zonder onderscheid van godsdienstige gezindte, onder den leeftijd van 15 jaar' te verzorgen en op te voeden (Blankenberg)

De verpleging van 'onverzorgde' kinderen in het opvanghuis, aanvankelijk te Nieuwveen, later te Alphen aan de Rijn mogelijk maken. 'Onverzorgde' betekende hier: 'kinderen, die hun moeders hadden verloren, kinderen van ongehuwde moeders, verwaarloosde en mishandelde kinderen'. (Leeflang)

de in 1901 opgerichte, te Amsterdam gevestigde Centraal-Bond van Christelijk-philantropische Inrichtingen in Nederland.

De evangelisten Johannes H. Smit en Cornelis Geel en de 'notabelen' , onder wie de J. Sasse sr., arts te Nieuwveen, en mr. J.C. Sasse jr. te Den Haag, G.A. Hoogeveen, fabrikant/olieslager en C.L. Mense, steenfabrikant.

Het eerste verenigingsbestuur: Cornelis Geel, president vanaf 1883, in 1893 opgevolgd door zijn vice-president tot die tijd, ds. J.G. Smit. Smit bleef president tot zijn dood in 1908. J. Sasse, was secretaris tot november 1883, werd toen tijd. waargenomen door J.C. Mense, tot in 1884 N.D. Kemink te Alhen de functie van secretaris op zich nam.

G.A. Hoogeboom, adviserend bestuurslid vanaf 1884;

De Martha-stichting begon in 1883 in een leegstaande woning van de familie J. Sasse in Nieuwveen, dat in 1884 verlaten werd (en in 1886 betrokken door de Johannes Stichting) voor een nieuw onderkomen te Alphen aan de Rijn, namelijk het latere Jongenshuis aan de Hoge Zijde (nu de Julianastraat 86-88), waar toen nog de jongens én de meisjes gehuisvest werden en waar schoolgegaan, gewerkt en vergaderd werd. In 1897 werd een apart Meisjeshuis in gebruik genomen. Later volgen aparte gebouwen als Centraal Bureau, school, ziekenhuis en directeurswoning.

'In park Rijnstroom aan de Raadhuisstraat van Alphen aan den Rijn, was van 1895 tot de zeventiger jaren van de 20e eeuw de Martha-Stichting gevestigd' (website Groene Hart-archieven).

08-05-1883, 11-09-1884 en 26-11-1889.

J. van der Zijl (red.), Gids voor vereenigingen op het gebied der Kinderverzorging (Den Haag 1912) 34-35.

Een beschrijving van hoofdredacteur L. Heldring van de Martha-Stichting in de rubriek 'Binnenland' van Bouwsteenen. Tijdschrift voor inwendige zending 4e jng. (1885) 69-72.

P. Leeflang e.a. (reds.), 'De geschiedenis van de Martha-Stichting te Alphen aan den Rijn', in: De Viersprong nr. 64 (aug. 2000)

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 693.

ad laatste vermelding:

ontleend aan de publicatie van

A.A. Hakker, Vereniging Johannes Stichting 1887-1990. Meer dan een eeuw christelijke zorgverlening (Utrecht 1997) 22-24, 27.

ad levensbeschouwing:

Nederlands-hervormd

In principe moest voor de kinderen door de verzorgers (ouders, diakonie of armbestuur) betaald worden (van f. 130 in het begin tot f. 200 per jaar later). In de praktijk bleven m.n. ouders veelal in gebreke, zodat de kosten vaak voor hooguit eenderde gedekt werden door het verpleeggeld; 'giften van derden moesten dan uitkomst bieden'.

In bovengenoemd (thema)nummer 64 van De viersprong vindt men cijfers over de kosten en de dekking daarvan op diverse tijdstippen in het bestaan van de vereniging.