Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

De Maatschappij tot Nut van 't Algemeen en haar afdelingen waren primair gericht op het 'beschaven' van het volk, in de afdeling Franeker spanden de leden zich in, in tijden van nood, door uitdeling van warme spijzen aan 'behoeftigen' die maatschappelijke nood te lenigen.

De gebruikelijke beschavingsarbeid als het oprichten van scholen, een bibliotheek, een spaarbank etc. 'In tijden van nood en werkeloosheid spande men zich in om door uitdeling van warme spijzen aan 'behoeftigen' de maatschappelijke nood te lenigen.

de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, opgericht in 1784 te Edam en vanaf 1787 gevestigd te Amsterdam.

'Christiaan Allardi, Hendrik Willem Tydeman, Hieronymus Wassenbergh, Willem Bartel van der Kooi, IsaäcTelting, Mevius de Boer, Nicolaas W. Scheltema, Lambert Salverda, Nicolaas Lentz, Govert de Stuers, Jan Mulder, Petrus Romas en Jelle Banga. Vele van deze mannen waren professoren aan de Franeker Universiteit.' (Het nut van 't Nut)

'Tot het eerste dagelijks bestuur werden benoemd: H.W. Tydeman, voorzitter, J. Banga, secdretaris; I, Telting, penningmeester.' (Het nut van 't Nut)

Het nut van 't Nut. Honderdvijfenzeventig jaar Departement Franeker van de Maatschapij tot Nut van 't Algemeen 1908-1984. (Franeker 1984) 5-7.

ad leden:

W.W. Mijnhardt en A.J. Wichers (reds.), Om het Algemeen Volksgeluk. Twee eeuwen particulier initiatief 1784-1984. Gedenkboek ter gelegenheid van het tweehonderdjarig bestaan van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen (Edam 1984) 65.

ad begindatum:

In 1798 werd een eerste oprichtingspoging gedaan, maar al in de eerste notulen stond 'dat het Departement in alle stilte als een ontijdig geborene weer ten grave was gedaald'.

ad einddatum:

geen, het departement bestaat nog (of weer); zie Wegwijzer voor Nutsdepartementen en -districten van de Vereniging Maatschappij tot Nut van 't Algemeen: http://www.nutalgemeen.nl/pdf/wegwijzer.pdf

ad levensbeschouwing:

neutraal met een protestantse inslag die in de loop der tijd minder dominant werd.

ad leden:

Tot circa 1900: mannen, zonder dat vrouwen expliciet werden uitgesloten, ze waren gewoon geen lid. Mijnhardt schrijft over het jaar 1864: 'Aan het afzonderlijk lidmaatschap van de vrouw werd toen nog helemaal niet gedacht. Dat komt pas weer 35 jaar later.' (Mijnhardt/Wichers 65)