Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

parochie van Onze Lieve Vrouwe

'Artikel 2. der Algemeene bepalingen luidt:

Geen liefdewerk moet geacht worden vreemd te zijn aan de Vereeniging, ofschoon zij meer bepaaldelijk ten doel heeft het bezoeken van arme gezinnen. De leden der Vereeniging maken zich dus de gelegenheid ten nutte, om vertroostingen te bieden aan de zieken en gevangenen, om onderwijs te bezorgen aan arme, verlatene of gevangene kinderen en godsdienstige hulp te verschaffen aan hen, wien het daaraan in doodsgevaar ontbreekt.'

1. De belangrijkste taak van de leden was het huisbezoek der armen. In aanmerking komende gezinnen werden wekelijks bezocht door twee 'broeders', steeds dezelfde per gezin zodat een vertrouwensband kon ontstaan. Materiële nood werd gelenigd door het geven van geld of hulp in natura, tegelijkertijd werd getracht door vermaningen en het beschikbaar stellen van stichtelijke lectuur de ontvangers op 'het rechte pad' te brengen of houden.

Op de wekelijkse vergadering brachten alle leden van de betreffende conferentie hun bevindingen en aanvragen ter tafel. Dit ging volgens het reglement als volgt: na het openingsgebed dat telkens door een ander lid moest worden uitgesproken 'geeft de penningmeester het bedrag der kas op en van de bij de laatste zitting gehouden inzameling, opdat ieder zijne aanvrage om ondersteuning kunne regelen naar de hulpmiddelen der conferentie [art. 19 van het reglement].

art. 20. Men deelt vervolgens de bons voor ondersteuning in natura uit. Elk lid wordt op zijn beurt door de president opgeroepen en zegt luide hoeveel hij vraagt en voor hoeveel gezinnen. Wanneer hij daartoe uitgenodigd wordt, geeft hij inlichtingen omtrent deze gezinnen.

art. 20. De onderstand moet stiptelijk bij de armen gebracht worden in het tijdsverloop van de eene zitting tot de andere. Het tijdstip (...) wordt aan de voorzichtigheid van ieder lid overgelaten. (...)

art. 25. Bij het einde der zitting en voor het gebed doet de penningmeester de inzameling, waartoe elk lid door eene aan zijne middelen geëvenredigde, maar altijd geheime, gift bijdraagt.' 

Voorts de zogenaamde Liefdewerken die onder de verantwoordelijikheid van deze conferentie vielen zolang zij de afdeling Utrecht van de vereniging vormde:

'Het oudste Utrechtse Liefdewerk is de Spijskokerij, opgericht in 1851 en gevestigd in een van de lokalen van de bierbrouwerij De Boog, door het R.K.-Armbestuur gratis ter beschikking gesteld'.

'Het Liefdewerk Bibliotheek werd opgericht in 1852'.

'Het Liefdewerk Ondersteuning in de huur voor betere woningen werd opgericht in 1874. Ook dit Liefdewerk was zeer succesrijk. Doel was om in het belang van de zedelijkheid woningen te verbeteren, separaties aan te brengen in slaapvertrekken en te zorgen voor behoorlijk beddegoed'.

De verantwoordelijkheid voor de liefdewerken werd meestal overgenomen door de Bijzondere Raad, als er aanleiding was deze op te richten.

den Bijzonderen Raad Utrecht van de Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo sinds deze op 8 december 1879 was opgericht.

de conferentie functioneerde tot december 1879 als afdeling Utrecht van de nationale Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo, opgericht in 1846 en bestuurd door de Hoofdraad te Den Haag als 'vereenigingspunt' van alle Nederlandse Bijzondere Raden en conferenties.

J. Ooms, E.F. Georges, P.J. van den Berg Verheul en A.W. van Hout, leden van het eerste bestuur, behoorden ongetwijfeld tot de oprichters.

'Tijdens de tweede vergadering werd het presidium der Conferentie opgedragen aan de heren J. Ooms, E.F. Georges, P.J. van den Berg Verheul en A.W. van Hout (...) eerste magazijnmeester werd H.J. van Rossum, die deze functie meer dan 25 jaar zou vervullen'.

Ooms 'trad reeds af op 18 oktober om plaats te maken voor één der jongere oprichters, de legendarische Mr. A.W.K. Ariëns, de eerste katholieke advocaat te Utrecht.' (inleiding inventaris) Hij zou president blijven tot 1853.

president: R. Schoonhoven in 1894, B.J. Verheul in 1899 en Th.G.J.G. van Rossum in 1903;

vice-president: A.A. van Bildt in 1894, W.J.Th. van Es in 1899 en W. Soest in 1903;

secretaris: W.J.Th. van Es in 1894 en W.F. Bakker in 1899 en W.H. Lammers in 1903, tevens magazijnmeester;

penningmeester: P.J. van Meeningen in 1894, S.B. de Groot 1899 en H.G. Bijlard in 1903;

magazijnmeester:geen vermelding in 1894, Joh. Schoonhoven in 1899 en W.H. Lammers in 1903.

In het woonhuis van Ooms, de eerste president, aan de Oudegracht werd de Conferentie opgericht.  af op 18 oktober om plaats te maken voor één der jongere oprichters, Mr. A.W.K. Ariëns, de eerste katholieke advocaat te Utrecht en vader van de latere Mgr. Alfons Ariëns.

'Vanaf de oprichting tot 1863 gebruikte de Vereniging de lokalen van het R.K. Armbestuur in het historische Huis Zoudenbalch in de Donkerstraat voor haar vergaderingen.'

'In 1863 werd een huis aangekocht, gelegen aan de Neude, waarin naast een vergaderruimte ook plaats was voor de inmiddels opgerichte spijskokerij en de bibliotheek. Hier bleef de Vereniging gevestigd tot 1886. In dit jaar kocht zij een gebouw aan de Springweg dat het centrale punt zou blijven tot in 1972'. (inleiding inventaris)

Jhr. mr. H. Smissaert, Armenzorg in Nederland  gemeente Utrecht (Amsterdam 1896) 169-171 (in opdracht van de Vereeniging voor de staatshuishoudkunde en statistiek bewerkt door H.S.).

J.T.H.C. van Ebbenhorst Tengbergen en J. Alblas, Liefdadige en andere nuttige instellingen te Utrecht. Bijdrage tot de geschiedenis der weldadigheid (Utrecht 1895) 44.

ad begindatum, bestuursleden en activiteit:

Pius-Almanak voor het jaar des heeren 1894 (Alkmaar 1894) 270.

Pius-Almanak Jaarboekje voor de Katholieken van Nederland voor het jaar des Heeren 1899-1900 (Alkmaar 1899) 58.

Onze Pius-Almanak voor het jaar des Heeren 1903 (Alkmaar 1903) 358.

ad doelstelling en activiteit:

R.P. Vergnes C.ss.R., Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo en hare werkzaamheden in Nederland (Den Haag 1930) 57 en 58.

Handboek der Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo (Den Haag 1847 2e dr.) 3, 13-21.

algemeen en laatste vermelding:

ontleend aan de inventaris van het verenigingsarchief

ad begindatum:

De eerste Utrechtse Conferentie van de St.-Vincentiusvereniging werd opgericht op 8 oktober 1849; de boven vermelde datum is de datum van inlijving die als officële oprichtingsdatum gold. (inleiding inventaris)

ad laatste vermelding:

Het recentste archiefmateriaal m.b.t. deze conferentie bevindt zich in dossier: 'Kas-, bank- en giroboeken en jaarrekeningen, 1937-1966, en financiële jaaroverzichten, 1966-1968'.