Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

hulp te verleenen aan: 1. kinderen wier opvoeding dreigt verwaarloosd te worden of reeds verwaarloosd wordt; 2. oudere meisjes, die strengere leiding behoeven dan zij van hare ouders of voogden ontvangen; 3. ongehuwde moeders; 4. ontuchtige vrouwen, die haar leven wenschen te verbeteren (Goossens)

De pupillen werden 'meestal eerst in Doorgangshuizen der Vereeniging' geplaatst, 'daarna in gezinnen'. (Van der Zijl)

'Zij tracht het doel te bereiken door de bedoelde personen in voor haar geschikte gezinnen ter verpleging of, voorzoover het oudere meisjes betreft, als dienstboden te doen opnemen, of de laatstgenoemden op andere wijze behulpzaam te zijn in het vinden van een maatschappelijke werkkring.' (t.a.p.) 

Het uitvoerend Comité te Amsterdam en de plaatselijke comités gaan op zoek naar 'gevallen, waarin de hulp der vereeniging wordt nodig gevonden'. Vervolgens trachten zij 'corporaties of particulieren, die tot de te verplegen personen in eenige betrekking staan te bewegen de daarvoor benoodigde bijdragen beschikbaar te stellen. (...) Jongens worden in Mettray uitbesteed'. (Blankenberg)

de 'commissie van uitvoering' (eerst na 1900 afdeling geheten) te Amsterdam, en comitées te Delft*, Den Haag*, Groningen (afdeling in 1901)*, Haarlem, Harlingen, Rotterdam*, Schiedam, Utrecht*, Zaandam en Zwolle. (Blankenberg)

* van deze afdeling zijn afzonderlijk gegevens verzameld

Vereeniging Nederlandsch Mettray, opgericht in 1849 en gevestigd te Rijsselt.

de hoogleraar J. Knappert en G.J.D. Mounier.

Eigen gestichten:

a. Doorgangshuis voor meisjes boven de 15 "Veldzicht' te Apeldoorn (1889);

b. Doorgangshuis voor meisjes onder de 15 "Boschzicht", te Apeldoorn (1895);

c. Doorgangshuis voor jongens onder de 13 "Beekzicht" te Epe, (rond 1900).

29-05-1887, 05-06-1901

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 696, 708.

De inrichtingen Boschzicht en Veldzicht van de vereniging worden in deze Gids apart vermeld, op p. 690.

J. van der Zijl (red.), Gids voor vereenigingen en instellingen op het gebied der kinderverzorging (Den Haag 1912) 33-34. Uitgave van het Bureau van den Bond ter Behartiging van de belangen van het Kind, no. 1.

H.J. Dompièrre de Chaufepié, H. Smissaert en J.F.L. Blankenberg (reds.), Tijdschrift voor Armenzorg, 2e jrg. (1901) 187, 188.

J.T.H.C. van Ebbenhorst Tengbergen en J. Alblas, Liefdadige en andere nuttige instellingen te Utrecht. Bijdrage tot de geschiedenis der weldadigheid (Utrecht 1895) 85-86.

ad eigen gebouw:

B.U. Akkerman (ed.), Kroniek van Apeldoorn 1895-1899 (Apeldoorn 1998) 17.

ad plaats:

De vereniging werd op 2 november 1886 te Nijmegen opgericht; de statuten werden 22 februari 1887 te Amsterdam vastgesteld, waaraan koninklijke goedkeuring werd verleend bij KB van 22 maart 1887 nummer 21 (uit de inleiding van de inventaris van de afdeling Groningen).

ad doelstelling:

aanvankelijk werden kennelijk alleen meisjes die dréigden 'te vallen' opgenomen, pas later ook de 'gevallenen' zelf. (Van Ebbenhorst)

ad levensbeschouwing:

vrijzinnig protestants

ad laatste vermelding:

Blijkens archiefgegevens bestond de vereniging nog in 1915.

De personen, commissies van uitvoering of Comitées "voor wier rekening de verpleeging geschiedt, betalen een verpleeggeld van f. 104 per jaar en een entree voor kinderen van f. 10 en voor ongehuwde moeders of ontuchtige vrouwen van f. 25". (Van der Zijl)

ad activiteit en financiën:

'Uit het financieel overzicht [over 1900] blijkt, dat de ontvangsten bedroegen aan contributies f. 3703,03, aan giften f. 12561,50, aan ontvangen verpleeggelden f. 4735,21, aan renten f. 1285,88½, aan een voordeelig saldo uit een legaat f. 583,22½, terwijl er van voorig dienstjaar f. 27914,47 nog in kas was, zoodat de ontvangsten f. 50783,32 beliepen.

De uitgaven bedroegen: voor de huishouding in Veldzicht [staatjes bijgevoegd] f. 4194,13, dito in Boschzicht f.4139,21½, voor de betaalde verpleeggelden f 1198,13, salarissen en onkosten f. 1763,44, pensioen-reserve-rekening f. 173, 91, koersverlies op effecten f. 121,63, zoodat er een saldo bleef van f. 39192,86½. (Tijdschrift, 2e jrg. (1901) 140, 141 en 187, 188.)