Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

'Zoveel hulpbehoevende en verwaarloosde knapen, mits tot een der Protestantsche kerkgenootschappen behoorende, als de beschikbare fondsen toelaten, in eene Landbouwkolonie te vereenigen en voor hun onderhoud en hunne opvoeding, gedurende eenige tijd te zorgen. (...)' (Dekker)

In 1889 werd het doel van Mettray als volgt geformuleerd: 'Nederlandsch Mettray neemt onvermogende knapen op, die verwaarloosd zijn of zichzelve verwaarloozen, tot één der Protestantsche kerkgenootschappen behooren, gezond en zonder gebreken zijn, niet jonger dan 9 en niet ouder dan 14 jaren.' (Onesimus 1889)

Het financieel mede mogelijk maken protestantse jongens van 9 tot 13 [later 14] jaar op te vangen en op te voeden in de eigen instelling, 'Nederlandsch Mettray' te Eefde, waar zij bovendien onderwijs kregen. 'Als zij den tijd van het geregeld schoolgaan achter zich hebben worden zij opgeleid voor landbouwer, tuinier, ambachtsman en ook wel voor onderwijzer, kantoorbediende of militair.' (Van Ebbenhorst)

'Zooveel malen, als de contributiën, door eene Afdeeling gestort, f. 90 bedragen, zóóveel jongens kan die afdeeling plaatsen, ieder tegen f. 80 per jaar. Heeft de Afdeeling geen plaats meer beschikbaar, of wenscht iemand buiten alle afdeelingen om een knaap naar de stichting te zenden, dan is het vereischte bedrag jaarlijks f. 150.' (Onesimus)

de landelijke Vereeniging Nederlandsch Mettray, opgericht in 1850 en gevestigd te Rijsselt bij Eefde.

voorzitter: A. van Stralen in 1882, 1887 en 1891

penningmeester: A.L. Dyserinck in 1882, 1887 en 1891;

secretaris: J.H. Stoel Azn. in 1882, 1887 en 1891

overige bestuursleden: jhr. G.F. van Tets, D. Scheltema in 1882 en 1887; S.R.A. van der Meulen in 1891 en 1904; J.C. Gerlings in 1891; mr. G.C. Everwijn Lange en mr. E.A.A.S. van Stralen (met Van der Meulen) in 1904.

Algemeen:

J.J.H. Dekker, Straffen, redden en opvoeden Het ontstaan en de ontwikkeling van de residentiële heropvoeding in West-Europa, 1814-1914, met bijzondere aandacht voor "Nederlands Mettray" (Assen/Maastricht 1985).

ad bestuursleden en activiteit:

Onesimus, jaarboekje van Nederlandsch Mettray (Amsterdam) jrg. 1882 en 1887.

ad bestuursleden en aantal leden in 1891 en 1904:

Jaarboekje voor de Stad Haarlem voor 1891 en voor 1904 (Haarlem 1891 en 1904) resp. 194 en 424/5.

ad activiteit:

J.T.H.C. van Ebbenhorst Tengbergen en J. Alblas, Liefdadige en andere nuttige instellingen te Utrecht Bijdrage tot de geschiedenis der Weldadigheid (Utrecht 1895) 79-80.

ad begin- en einddatum:

de 'Lijst met afdelingen', als bijlage gevoegd bij de inleiding van de inventaris van het archief van Nederlandsch Mettray, vermeldt als jaartallen van deze afdeling: 1851-1944. Het Haarlems Jaarboekje 1891 vermeldt 1857 als oprichtingsdatum, maar dat van 1904 weer 1851.

ad levensbeschouwing:

protestants (hervormd)

ad leden:

'Medestichters zijn, die eene gift verstrekken van f. 50 of meer.

Leden zijn, die jaarlijksch f. 5 bijdragen.

Begunstigers zijn, die eene jaarlijksche bijdrage van f. 3,65 geven.' (Onesimus jrg. 1887)

'De afdeeling Haarlem (...) telt 55 leden, eene jaarlijksche bijdrage van f. 5 betalende.' (Jaarboekje 1891)

Volgens Jaarboekje 1904 telde de vereniging toen '82 leden, eene jaarlijksche bijdrage van f. 5 betalende. In 1899 werden 7 jongens voor rekening der afdeeling verpleegd.'