Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

dat 'valide behoeftigen' door het scheppen van werkgelegenheid 'gebrek aan werk' niet meer zouden kunnen aanvoeren als voorwendsel tot het vragen van een aalmoes (Methorst)

Sedert 1865 werden ook verpleegden opgenomen. (inventaris)

het oprichten en instandhouden van een werkinrichting, die later tevens diende als verpleeginrichting voor arme bejaarden.

In de werkinrichting werd touwgeplozen voor scheepstuigage, werden kousen gebreid, zwavelstokjes gemaakt, matten van koe- en varkenshaar gevlochten, etc. In ruil hiervoor werd een (laag) loon en voedsel verschaft. (Methorst)

'In deze inrichting (...) worden ook oude mannen en vrouwen verpleegd zonder onderscheid van godsdienstige gezindte, meest niet voordat zij den 60-jarige leeftijd hebben bereikt. De plaatsing geschiedt kosteloos. Bij plaatsing van personen, behoorende onder het burgerlijk armbestuur of de kerkelijke diakoniën, wordt door genoemde corporatiën f 1 per week vergoed.' (Blankenberg)

W.J. Fortuijn Droogleever, voorzitter in 1859.

'Een lokaal, de voormalige Latijnse school aan den Groenen weg, werd kosteloos door het Gemeentebestuur afgestaan en tot gebruik ingericht.' De werkinrichting werd op 2 januari 1850 geopend. (Methorst en inventaris)

H.W. Methorst, Werkinrichtingen voor behoeftigen (Diss. Utrecht 1895) 123-130.

Gegevens, waaronder de eerste en laatste vermelding, ontleend aan de inventaris van het verenigingsarchief.

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 530-531.

Bij de oprichting meldden zich ongeveer 600 burgers aan als lid.

Op 2 jan. 1850, bij de opening van de Werkinrichting, meldden zich 119 werklozen; in 1851 meldden 486, in 1852 499 en op 5 jan. 1854 kwamen 936 mensen werk vragen, waarop men, uit angst failliet te gaan,  besloot het verschafte voedsel te versoberen. Daarna zette een daling in en in de 60er jaren bleef het aantal werkzoekenden tussen de 18 en de 50 schommelen.

Omdat het financieel niet slecht ging besloot het bestuur daarop 24 mannen en 12 vrouwen in verpleging op te nemen, waardoor de werkinrichting tevens deels een oude lieden-huis werd. Uiteindelijk liep het aantal 'losse' werkzoekenden in de 90-er jaren verder terug tot 10 à 15 in de winter. (Methorst)

Inkomsten: de Werkinrichting bestaat geheel van giften en contributies 'en heeft nimmer gem. subsidie nodig gehad'. Voorts 'van renten van haar opgespaarde saldo's en van voordeelen uit den arbeid, welke laatste bron van inkomsten [in de 90er jaren] echter voor een deel is opgedroogd.'

Voor de 'geheel verpleegden' ontvangt de inrichting een vergoeding van f. 0,75 per persoon en per week van de armbesturen en particulieren die de opneming verlangen'. (t.a.p.)