Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

het bezoeken en ondersteunen van rooms-katholieke zieken en, vanaf 1865, ook van rooms-katholieke kraamvrouwen

Desgevraagd werd direct onderstand verleend 'in melk en eieren'. Over verdere hulp besliste de vergadering van ongeveer 30 dames. Het onderzoek vond plaats door 2 dames tegelijk. Als tot ondersteuning werd besloten werd 3 maal per week een portie soep of ander eten verschaft. Een ondersteund gezin werd elke week door 2 dames bezocht, maar niet langer dan 3 maanden. De beide dames letten zowel 'op de zedelijke als op de stoffelijke belangen van het gezin'. De voorwaarden voor ondersteuning werden naar gelang de stand der financiën aangepast.

Spoedig na de oprichting tot 1857 werden ook kraamvrouwen bezocht; vanaf 1857 werd deze categorie uit de zorg wegbezuinigd, tenzij de kraamvrouwen 'echt' ziek waren. Terzelfder tijd werd ook besloten niet langer steun aan de ongeneeslijk zieken te geven.

Vanaf 1865 werden rooms-katholieke behoefde gehuwde kraamvrouwen meer structureel geholpen dankzij het opgerichte Liefdewerk der kraamvrouwen: zij ontvingen een luiermand met 25 stuks babykleertjes veelal vervaardigd door de werkende dames-leden.

Sedert 1873 had de vereniging recht op advisering over de bezetting van twee bedden in het ziekenhuis St. Johannes de Deo.

een zekere pragmatische samenwerking met de St. Vincentiusvereniging. Ondanks "Het beginsel dat onze Conferentiën gehouden moeten worden verwijderd van Vereenigingen van Dames, zich met liefdewerken bezighoudende" vergaderden de dames - tot in 1866 het eigen Liduinahuis betrokken kon worden - in het Vincentiusgebouw, waar ook het magazijn en de kookruimte gevestigd waren en vanwaaruit de bedeling plaats vond.

de Kraamvrouwen-Vereeniging die het Liefdewerk der Kraamvrouwen beoefenden, vanaf 1865. De presidente daarvan moest tevens presidente van de Liduinavereenigng zijn, met verder afzonderlijke medebestuursters naast zich, een soort personele unie.

onderafdeling de 'Jonge-dames steunvereniging' van Zelatrices, die vanaf 1899 door wekelijkse collecten het voortdurende optredend kastekort hielp wegwerken.

de Vereeniging van de H. Johannes de Deo, opgericht in 1872 en eveneens gevestigd te Den Haag.

De dames Hanlo-ten Sande en Van der Horst-Van der Kun namen het initiatief en leidden samen met de president van de hoofdraad van St. Vincentius te Den Haag, A.J.L.M. Lux, de oprichtingsvergadering.

Een belangrijk bestuurslid was Mevrouwe Schiefbaan-Hovius

Voorts in 1894, 1899 en 1903:

Mevr. E. Hanlo-de Sonnaville, presidente, tevens lid van de Kraamvrouwen-Vereeniging in 1894 en 1899; mej. J. de Brauwere, 1e vice-presidente in 1894, 1899 en 1903; mevr. Smit- Van Velzen, penningmeesteresse in 1894 en 1899, mej. H. Hanlo, magazijnmeesteresse in 1894, 1899 en 1903, tevens lid van de afdeling Kraamvrouwen-Vereeniging in diezelfde jaren; mej. C. Mutsaers, secretaresse in 1894 en 1899 en presidente in 1903; mej. Van Erven Dorens, vice-secretaresse in 1894, 1899 en 1903.

vanaf 1866: het Liduinahuis, Westeinde 66 te Den Haag

Van 1889 tot 1894 bood het Liduinahuis op het Westeinde onderdak aan de zusters van de H. Carolus Borromeus uit Maastricht, die de ziekenverzorging (verbinden, verbedden en waken) in de wijk overnamen, evenals het koken van de uit te delen spijzen. De zusters besloten in mei 1894 een eigen gebouw te kopen, hiertoe in staat gesteld door het openen van een dames-pension voor welgestelde oudere dames; dit werd Prinsengracht 36 in Den Haag. De Liduinavereniging volgde de zusters en kochten het naastgelegen pand nr. 32, waar toen ook weer plaats was voor de vroegere huisgenoot de St. Aloysiusvereeniging.

Het gebouw van de St. Vincentiusvereeniging, Westeinde 99 in Den Haag; vanaf 1866 in het eigen gebouw, het Liduinahuis, Westeinde 66 te Den Haag dat vanaf 1894 gevestigd was op de Prinsengracht nr. 32.

ad activiteit en opmerking over inkomsten:

Ph. Falkenburg, Armenzorg in Nederland deel III: Gemeente 's-Gravenhage (Amsterdam 1897) 260-262. (In opdracht der Vereeniging voor de staatshuishoudkunde en de statistiek bewerkt door Ph.F.)

ad bestuursleden:

Pius-Almanak voor het jaar des Heeren 1894 (Alkmaar 1894) 485.

Pius-Almanak. Jaarboekje voor de Katholieken van Nederland voor het jaar des Heeren 1899-1900 (Alkmaar 1899) 295.

Onze Pius-Almanak voor het jaar des Heeren 1903 (Alkmaar 1903) 632.

Overige gegevens;

De inleiding op de inventaris van de Vereeniging Liduina van de heilige Elisabeth.

L.M.L van Rijckevorsel, Honderdvijftig jaar Geschiedenis van de Stiching Liduina Fonds 1852-2002 (Den Haag 2002).

Vermeld in 

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 737.

ad naam:

de Pius-Almanakken spreken van de Ludwina-Vereeniging

ad einddatum:

datum van omzetting van de vereniging in de Stichting Liduina Fonds 

ad oprichters:

Tegelijk met de oprichtsters traden 23 van de 30 genodigde 'dames' op 1 juli 1852 tot de vereniging toe.

Erkenning van de vereniging: kerkelijke erkenning gaf de internuntius in zijn schrijven van 4 juli 1852; gemeentelijke erkenning kwam desgevraagd in 1854; daarmee bleek de een jaar later aangevraagde koninklijke goedkeuring niet meer nodig te zijn.

inkomsten:

Falkenburg geeft tabellen m.b.t. de ondersteuning, de omvang en kosten ervan.

Collectes op de wekelijkse vergaderingen leverden vaak grote bedragen op van de werkende dames-leden, terwijl ook de daar aangebrachte 'eereleden' zoals men de contribuerende leden noemde, een aanzienlijke inkomstenbron vormden.

Voorts legaten, geregelde giften van vooraanstaanden, al dan niet ter gelegenheid van een gedenkwaardige gebeurtenis. Ook het vorstenhuis schonk regelmatig, Sophie in het eerste jaar al f. 100.

Een kleine maar constante bron van inkomsten vormden de boetes die, bij niet of te laat verschijnen op de wekelijkse vergaderingen, werden opgelegd.

In 1865 schonk het echtpaar Schiefbaan-Hovius het pand Westeinde 38 aan de Theresiakerk aldaar, terwijl de Liduinavereeniging er een vergaderzaal en ruimtes voor magazijn en spijskokerij zou krijgen. Na ruzie met het kerkbestuur over de verdeling van de ruimten, schonk Schiefbaan een jaar later het gehele pand aan de Liduinavereeniging en gaf nog een legaat van f. 5000 te besteden aan het onderhoud van het pand.

In tijden van tekorten lukte het vaak om deze via loterijen e.d. weer weg te werken.