Emigratie1945-1967

Op 7 maart 1918 maakten protestants-christelijke middenstanders en werkgevers zich los uit de neutrale Middenstandsbond (1905) en richtten te Utrecht de Vereeniging van den Christelijken Handeldrijvende en Industrieele Middenstand in Nederland op. In 1935 volgde een naamswijziging tot Christelijke Middenstandsbond (CMB).

De Christelijke Middenstandsbond vormde zowel een centrale van christelijke vak- en standsorganisaties als een bond voor middenstandsverenigingen. Een deel van deze middenstandsverenigingen was tevens aangesloten bij de christelijke vakbonden, een aantal was echter uitsluitend plaatselijk georganiseerd.

De Bondsraad vormde het hoogste besluitvormende orgaan. Het organiseerde de jaarvergadering en kwam daarnaast minimaal eenmaal per jaar bijeen.

Het Bondsbestuur bestond uit vertegenwoordigers van daarvoor aangewezen vakbonden en vijf vertegenwoordigers van de middenstandsverenigingen, die hiervoor in vijf rayons verkiezingen hielden. Het Bestuur vergaderde minimaal eenmaal per jaar met de besturen van de aangesloten vakbonden.

Uit zijn midden verkoos het Bondsbestuur een Dagelijks Bestuur bestaande uit voorzitter, secretaris en penningmeester en hun plaatsvervangers (6 leden in 1950).

Het Bondsbureau stond onder leiding van de algemeen secretaris en was gevestigd te Den Haag.

De Christelijke Middenstandsbond kende een aantal vaste commissies (Economische Commissie, Sociale Commissie en Commissie P.B.O.) en kon commissies ad hoc instellen voor speciale onderwerpen. Vanaf 1950 werden zogenaamde Functionarissenvergaderingen ingesteld, waarin inhoudelijke uitwisseling plaatsvond tussen functionarissen van aangesloten vakbonden.

In 1967 werd de Christelijke Middenstandsbond hernoemd tot het Nederlands Christelijk Ondernemers Verbond (NCOV). Na een langdurig proces van inkrimping en fusies zou het NCOV in 1995 overgaan in het algemene Midden- en Kleinbedrijf Nederland (MKB-Nederland).

Het CMB was vertegenwoordigd in het bestuur van de Christelijke Emigratie Centrale. Op grond van dit lidmaatschap was het mogelijk dat vertegenwoordigers van het CMB zitting kregen in de Raad voor de Emigratie of het Emigratiebestuur. Het CMB was via de CEC vertegenwoordigd in de Raad voor de Emigratie.

Het doel van de CMB was het behartigen van de 'zedelijke, stoffelijke en culturele' belangen van de ondernemers in het midden- en kleinbedrijf op basis van protestants-christelijke beginselen.

Dit trachtte de CMB te bereiken door de bestudering van sociale en economische vraagstukken; advisering, voorlichting, cursussen en vergaderingen; samenwerking zoeken met andere organisaties voor midden- en kleinbedrijf en het meewerken aan het tot stand komen van publiekrechtelijke bedrijfsorganen.

periodieken en uitgaven

Jaarverslag. Christelijke Middenstandsbond 19xx-…. [Jaarverslag 1950 bevat de vermelding van de vertegenwoordiger van de CMB bij de Christelijke Emigratie Centrale en de Emigratie Commissie van de Stichting van de Arbeid; het kopje 'economische problemen' bevat een alinea over de noodzaak van vrij verkeer van arbeidskrachten binnen (West-)Europa en emigratie]

Bondsgids Christelijke Middenstandsbond 19xx. [De Bondsgids 1958 bevat een uitgebreide geschiedenis van de bond, aanwezig in Groninger Archieven, Groningen]

Ons vrije bedrijf. 19xx-1960. [Uitgave van de Christelijke Middenstandsbond, voortgezet als De ondernemer in het midden- en kleinbedrijf 1961-1968]

Diepenhorst, I.A., Om het behoud der maatschappij. Redevoering, uitgesproken te Rotterdam op Dinsdag, 9 juni 1953 ter gelegenheid van het vijfendertigjarig bestaan van de Christelijke Middenstandsbond (Den Haag 1953) 17 p. [Ook uitgegeven met bijgevoegd 'Alle dingen', meditatie van J.G. Adema en 'De juiste koers', herdenkingsrede J. de Jong, 35 p.]

Jong, Johannes de, De juiste koers. Herdenkingsrede, uitgesproken bij de opening van het Jubileumcongres van de Christelijke Middenstandsbond op Dinsdag, 9 juni 1953 te Rotterdam (Den Haag 1953) 7 p.

Zijlstra, J., Christelijke middenstandspolitiek. Congresrede, uitgesproken tijdens het 40-jarig-jubileum Congres van de Christelijke Middenstandsbond, gehouden 17 september 1958 te Hilversum (Rijswijk [1959]).

literatuur

Clerx, J.M.M.J., 'Middenstandsbeleid, realiteit of leuze. Ontwikkelingen in de eerste helft van deze eeuw', in: Politieke opstellen. Jaarlijkse uitgave van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis van de faculteit der Rechtsgeleerdheid Nijmegen vol.8 (1988) 57-82.

Van middenstand tot midden- en kleinbedrijf. Een terugblik op vijftig jaar Economische Instituut voor het midden- en kleinbedrijf en een halve eeuw midden- en kleinbedrijf (Den Haag 1981).

Pors, H., Kleine geschiedenis van de grote middenstand (Assen 1993).

Woude, R. van der, 'Protestantse middenstandsorganisaties', in: G. Harinck e.a. (red.), Christelijke Encyclopedie (Kampen 2005). [digitaal raadpleegbaar]