Van alle markten thuis

 
English | Nederlands

Van alle markten thuis

Grote Markt te Nijmegen door Jan van Gall, tweede helft zeventiende eeuw.
Grote Markt te Nijmegen door Jan van Gall, tweede helft zeventiende eeuw.

Het binnenlands beleid van de Staten-Generaal strekte zich uit over alle sectoren van het economische leven, zoals de landbouw, visserij, nijverheid, scheepvaart en de handel. Met de publicatie van verordeningen ('plakkaten') en eventuele aanvullingen ('ampliaties') daarop (zie het Groot Placaet-boeck) werd het economische beleid bekendgemaakt aan eenieder die het aanging. Deze plakkaten betreffen allerlei zaken, waaronder 'uitvoerverboden' of de 'munt'. Ze geven zicht op de ordening of althans, de door de Staten-Generaal beoogde ordening van de maatschappij. Want ook toen zochten en vonden mensen mazen in het net van de wet (zoek op 'lorrendraaierij', 'fraude' of 'smokkel'). In de resoluties van de Staten-Generaal komen de namen voor van de bewindhebbers van de grote handelscompagnieën of van vooraanstaande kooplieden als Balthasar Coimans, Louis de Geer en Elias Trip. Maar wat bieden de resoluties aan informatie over de handel van Jan met de pet?

Voor een indruk van de economische activiteiten van het gewone volk - stedelingen of plattelandbewoners - kunnen de resoluties worden doorzocht op trefwoorden die de beroepsgroep karakteriseren ('huislieden', 'kramers'), de bestemming van de goederen ('markt' of een plaatsnaam), de verpakkingsmiddellen ('korf', 'zak' of 'ton') of het vervoermiddel zoals 'kar'. Een andere toegang bieden de aantallen, het gewicht of de inhoudsmaat van de handelsgoederen zoals 'dozijn', 'mud', of 'stoop', of de goederennamen: denk aan gewassen (zoals 'rogge' of 'hennep'), paarden en vee ('varkens', 'ossen'), brandstof ('turf', 'olie'), allerlei levensmiddelen (verschillende soorten vis, 'kaas', 'wijn'), halfproducten ('bombazijn', 'wollenlaken') maar ook eindproducten van de stedelijke nijverheid ('zeep', 'spelden' en 'hoeden').

'Cherchers' van de Admiraliteitskantoren zagen in de steden en havens of langs rivieren of wegen toe op het laden en lossen en controleerden of de aangegeven goederen in overeenstemming waren met de begeleidende documenten ('paspoort' of 'loscedel'). De Staten-Generaal namen strenge maatregelen tegen overtreders, zoals inbeslagname ('confiscatie') van de goederen, soms met schip en al. Het is niet de reguliere, probleemloze handel die men in de resoluties aantreft. Zo waren in 1627 enkele tonnen besmeurd met gist om de inhoud ervan voor bier te laten doorgaan en in hetzelfde jaar werd fraude ontdekt waarbij zakken wol voor maar zeshonderd pond waren aangegeven, terwijl ze meer dan tweeduizend pond wogen en er bovendien wat tin in een van de zakken werd gevonden. Of het geval van de schipper uit Jisp die in 1626 de vrije markt te Appingedam wilde bezoeken. Oproerige leden van het bakkersgilde hadden hem vier tonnen en een korf beschuit afgenomen. De Staten-Generaal beoordeelden dit als onrechtmatig. De bakkers moesten hem de schade vergoeden, maar dat was in 1628 nog steeds niet gebeurd.

Het is slechts een kleine greep uit het warenassortiment en de fraudegevallen. Want Nederlanders, ze waren van alle markten thuis.

Inhoud