Emigratie1945-1967

Tot het einde van de 19e eeuw is het beleidsterrein landbouw, evenals dat van visserij verdeeld over verschillende departementen. In 1905 werd het nationale sociaal-economische beleid voor het eerst gebundeld in het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handel, waarbij het landbouwbeleid werd gevormd door de Directie van de Landbouw. Tot de Tweede Wereldoorlog is het departement enige malen opgeheven en werden de landbouwtaken ondergebracht bij Binnenlandse Zaken (1923-1932) of Economische Zaken (1933-1935 en 1937-1940). Vanaf 1940 zou het Ministerie van Landbouw en Visserij een zelfstandig bestaan leiden.

In 1945 bestond het ministerie naast de centrale diensten uit vijf onderdelen: de afdeling Visserijen, de Directie van de Landbouw, de Directie Grondgebruik en Landbouwherstel, de Directie van de Voedselvoorziening en het Regeringscommissariaat voor Buitenlandse Agrarische Aangelegenheden (Recobaa). Na 1947 werd Grondgebruik en Landbouwherstel opgeheven en een deel van de taken ondergebracht bij de Directie van de Landbouw. In 1950 werd het Regeringscommissariaat (Recobaa) opgeheven en de taken verdeeld over de Directie van de Landbouw, de Directie van de Voedselvoorziening en de nieuw ingestelde Directie Internationale Organisaties (m.n. multilaterale contacten). Met de opwaardering van de afdeling Visserijen tot Directie had het ministerie daarmee de structuur van vier Directies (Landbouw, Voedselvoorziening, Visserijen, Internationale Organisaties) die het tot 1960 zou houden.

Tussen 1960 en 1967 zouden de kerntaken gelijk blijven, maar werd de structuur in een aantal reorganisaties vereenvoudigd naar drie en uiteindelijk twee Directoraten-Generaal: het Directoraat-Generaal van de Landbouw en het Directoraat-Generaal van de Voedselvoorziening en de Visserijen (1965). Dit laatste DG had ook de taken van de Directie Internationale Organisaties (vanaf 1959 Directie Internationale Economische Samenwerking) onder zich gekregen en overgenomen.

Landbouw en emigratie

De Directie van de Landbouw, afdeling Algemene Zaken was verantwoordelijk voor de emigratieaangelegenheden, voor zover opgedragen aan het ministerie.

Daarnaast had het ministerie een eigen Landbouwvertegenwoordiging in het buitenland. De verantwoordelijkheid voor deze dienst wisselde:

- tot 1950 was Regeringscommissariaat voor Buitenlandse Agrarische Aangelegenheden (Recobaa) verantwoordelijk

- van 1950-1958 de Directie van de Landbouw

- van 1958-1967 de Directie van de Voedselvoorziening

De landbouwattachés hadden (soms) ook taken ten aanzien van emigranten. Vanaf 1952 kregen landbouwattachés in diverse landen de titel landbouw- en emigratieattaché en werd hun taak uitgebreid. Ze vielen voor wat betreft het 'emigratiegedeelte' van hun taak functioneel onder de minister van Sociale Zaken; feitelijk ressorteerden ze hiërarchisch gezien direct onder de Commissaris voor de Emigratie, evenals de door Sociale Zaken zelf aangestelde emigratieattachés.

Het ministerie was voor 1952 vertegenwoordigd in het bestuur van de Stichting Landverhuizing Nederland, daarna in de Raad voor de Emigratie en het Emigratiebestuur

ministers van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening:

1945-1958 S.L. Mansholt (a.i. 1958 C. Staf)

1958-1958 A. Vondeling

1958-1959 C. Staf (a.i.)

1959-1963 V.G.M. Marijnen

1963-1967 B.W. Biesheuvel

1967-1971P.J. Lardinois

De belangrijkste taken van de Directie van de Landbouw lagen vooral op landbouwtechnologisch en landbouweconomisch gebied (naast scholing, onderzoek en voorlichting).

Die van de Directie van de Voedselvoorziening lagen direct na de oorlog vooral op gebied van aan- en verkoop en controle. Na 1953 werden de taken diverser en uiteenlopender en hadden minder te maken met voedselvoorziening in de eigenlijke zin. Een onderdeel ervan vormden de coördinatie van de internationale economische samenwerking, zeker na overname van de Directie Internationale Organisaties.

De landbouw- en emigratieattaché was voor wat betreft zijn 'emigratietaak' verantwoordelijk voor het verstrekken van advies en inlichtingen en de opvang en begeleiding van Nederlandse emigranten.

periodieken

Verslagen en mededelingen van het Ministerie van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening Den Haag 1948-1962 [het jaarverslag bevat een emigratieparagraaf]

Bekke, H., Vries, J.de, Neelen, G., De salto mortale van het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. Beleid, organisatie en management op een breukvlak (Alphen aan den Rijn 1994)

Hoetjes, B.J.S., Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. Profiel van een Ministerie (Den Haag 1993)