Commissie-Ruijs de Beerenbrouck
| Herzieningsjaar Grondwet | 1922 |
| Naam (-voorzitter) | Commissie-Ruijs de Beerenbrouck |
| Officiële naam | Staatscommissie aan welke is opgedragen de voorbereiding van eene herziening van de grondwet |
| KB instelling commissie | 20-12-1918, no. 78 |
| KB ontbinding commissie | 09-11-1920, no. 45 |
| Naam, varianten | Staatscommissie tot gedeeltelijke herziening van de grondwet |
| Opdracht commissie | algemene opdracht |
| Jaren | 1918-1920 |
| Aantal bijeenkomsten | 21 |
| Datum eindverslag | 27-10-1920 |
| Datum aanbieding Tweede Kamer | 22-3-1921 |
| Verslagen | Verslag van de Staatscommissie, ingesteld bij Koninklijk Besluit van 20 December 1918, no. 78, aan welke is opgedragen de voorbereiding van eene herziening van de grondwet (Den Haag 1920), 36 p. [Met afzonderlijke minderheidsnota’s van Anema, Limburg en Schaper.] |
| Literatuur |
Toon
Verberg
A. Feenstra, Grondwetsherziening 1922 en Kieswetswijziging 1921 (Gorinchem 1922). E. Fokker, 'Kan het gewenscht zijn andere, dan de bij de Grondwet bekende publiekrechtelijke lichamen in te stellen met wetgevend en uitvoerend gezag omkleed? Laat de Grondwet het instellen van zoodanige andere publiekrechtelijke lichamen toe? Zoo neen, welke wijzigingen behoort zij daartoe te ondergaan? Praeadvies', Handelingen der Nederlandsche Juristen-Vereeniging 47 (1917) dl. 1, 2e stuk, 123-216. Handelingen over de grondwetsherziening van 1922 betreffende de artikelen, welke op de overzeesche gebiedsdeelen betrekking hebben en over de wet op de staatsinrichting van Nederlandsch-Indië van 1925 (Indische staatsregeling). Bewerkt door A.J.R. Heinsius en W.W. Brouwer. Deel I. Handelingen van den Volksraad over de grondwetsherziening van 1922 betreffende de artikelen, welke op de overzeesche gebiedsdeelen betrekking hebben. Deel II. Handelingen der Regeering en der Staten-Generaal over de grondwetsherziening van 1922 betreffende de artikelen, welke op de overzeesche gebiedsdeelen betrekking hebben. Deel III. Handelingen van den Volksraad over de Wet op de staatsinrichting van Nederlandsch-Indië van 1925 (Indische staatsregeling). Deel IV. Handelingen der Regeering en der Staten-Generaal over de Wet op de staatsinrichting van Nederlandsch-Indië van 1925 (Indische staatsregeling) (4 dln.; Den Haag 1937). D. van Hinloopen Labberton, Grondwetsherziening (Buitenzorg 1921), 7 p. [Voorstellen.] F.J.A. Huart, Grondwetsherziening 1917 en 1922 (Arnhem 1925), xvi, 400 p. [Proefschrift.] Rapport van de Commissie van advies over de democratiseering van de Grondwet (z.pl. [1920]). [Commissie benoemd door de Liberale Unie.] Tekst der Grondwet volgens de herzieningen van 1887 en 1922, met aanduiding van de daarin door de herzieningen van 1917 en 1922 gebrachte veranderingen. J.W.A.C. van Loenen (ed.) (2e, verbeterde en aangevulde uitgave, Alphen aan den Rijn 1924), 66 p. |
| Audiovisuele bronnen |
Toon
Verberg
Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid: (geen Doc. ID). Polygoon bioscoopjournaal (Polygoon Hollands Nieuws), opname 30-12-1922, grondwetsherziening 1922 (het voorlezen van de nieuwe grondwet). |
- Ruijs de Beerenbrouck, Ch.J.M. (RKSP, Voorzitter)
- Kan, J.B. (Secretaris met adviserende stem)
- Oever, D.J.I. van den (Adjunct-secretaris)
- Bloem, I.J. (Adjunct-secretaris)
- Anema, A. (ARP)
- Geer, D.J. de (CHU)
- Kappeyne van de Coppello, J. (Liberale Unie)
- Limburg, J. (VDB)
- Rink, P. (Liberale Unie)
- Schaper, J.H.A. (SDAP)
- Struycken, A.A.H. (RKSP)
Overige betrokkenen, personen
Overige betrokkenen, instellingen
| 1 | |
| Aard van de documentatie | commissiearchief; ambtelijke ondersteuning |
| Naam archiefvormer/collectie (Periode archief) |
ministerie van Binnenlandse Zaken, afdeling Binnenlands Bestuur (1879-1950) |
| Vindplaats (Kenmerk toegang) |
Nationaal Archief, Den Haag (2.04.57) |
| Openbaarheid | volledig |
| Soort toegang(en) | inventaris |
| Kenmerk toegang | 2.04.57 |
| Inventarisnummers | 1007-1008, 1537 |
| Inhoud | inv.nrs. 1007-1008. Grondwetsherziening 1922, 1918-1922. De stukken zijn in een eerder stadium (jaren 1960?) herordend en bij die gelegenheid verdeeld in romeins genummerde omslagen I-XXII, die soms op hun beurt een arabisch genummerde onderverdeling hebben. Een volledige inhoudsopgave ligt voorin inv. nr. 1007. De omschrijving van de omslagen wordt hieronder verkort weergegeven. De omslagen XIV-XV en onderdelen van XVI en XX ontbreken: zij bevatten kennelijk alleen gedrukte kamerstukken.
inv. nr. 1007. Omslagen I-VII. - omslag I. 1-5. Staatscommissie, 1918. Correspondentie en andere stukken betreffende de instelling en de opheffing van de commissie, de benoeming en honorering van leden en secretarissen, de installatie, het reglement van orde; tevens aanwezig de presentielijsten. - omslag II. Notulen van de vergaderingen der Staatscommissie (1919-1920). Gedrukte notulen van de 21 vergaderingen ('geheim' en 'definitief'), met een register op Grondwetsartikelen. - omslag III. Vergaderingsgewijs gerangschikte brieven, voorstellen, toelichtingen enz. (1918-1920). Vergaderstukken behorend bij de bijeenkomsten 1-19. Het gaat om correspondentie met de commissie, notities, voorstellen, overdrukken en dergelijke afkomstig van commissieleden en departementen, maar veel ook van buiten de overheidskring (particulieren en organisaties) en met betrekking tot uiteenlopende onderwerpen. - omslag IV. Verslag van de Staatscommissie (1920). Gedrukt exemplaar van het verslag met correspondentie over de aanbieding aan de koningin en de verdere verspreiding. - omslag V. Eerste lezing. Wetsontwerpen 451 (1921). Stukken betreffende de voorbereiding en behandeling door de ministerraad en de Raad van State van de herzieningsontwerpen inzake de hoofdstukken I-IX, XI en de Additionele Artikelen. - omslag VI, 1-2. Eerste lezing. Wetsontwerpen (1921). Vervolg van omslag V: concept-minuut van de Koninklijke Boodschap, 12 wetsvoorstellen en memorie van toelichting, alsmede bijbehorende correspondentie. Adressen betreffende art. 181 GW in verband met ontwapening. - omslag VII. Protestactie openbare processies (1921). Omvangrijk dossier met protesten tegen de beoogde opheffing van het processieverbod, afkomstig van protestantse kerkelijke organisaties: diverse losse (ook gedrukte) adressen aan koningin, parlement en regering. In het bijzonder een gedrukt protest van de Nederlandse Hervormde gemeente te Amsterdam met een bundel van 452 voorgedrukte protesten van andere kerkeraden.
inv. nr. 1008. Omslagen VIII-XXII. - omslag VIII, 1-2. Eerste Lezing. Wetsontwerpen 451 (1921). Gedrukt exemplaar van het voorlopig verslag van de Tweede Kamer. Enkele stukken betreffende het intrekken van het herzieningsvoorstel voor hoofdstuk VI van de grondwet. - omslag IX, 1-3. Eerste lezing. Wetsontwerpen 451 (1921). Commentaren en adviezen van het ministerie van Koloniën, de Volksraad en de Raad van Nederlands-Indië en de goeverneur van Curaçao met betrekking tot de voorgestelde grondwetswijzigingen. Advies van het ministerie van Justitie ten aanzien van de regeling van de troonopvolging, met bijbehorende stukken. Informatie van het ministerie van Buitenlandse Zaken met betrekking tot het inkomen van buitenlandse staatshoofden en een adres over het inkomen van de Kroon. - omslag X, 1-5. Eerste lezing. Wetsontwerpen 451/90 (1921). Ten dele gedrukte stukken betreffende de parlementaire behandeling van de gewijzigde herzieningsontwerpen inzake de hoofdstukken I-V, VII-IX, XI en de Additionele Artikelen: memorie van antwoord, nota van wijzigingen en aanvullende nota. Adviezen van het Centraal Stembureau en andere documentatie betreffende de verkiezing van leden van de Eerste Kamer. - omslag XI, 1-3. Eerste lezing. Wetsontwerpen 90 (1921). Gedrukte Kamerstukken betreffende amendementen en nota’s van wijzigingen, sommige voorzien van aantekeningen; bijgevoegd notities en enkele brieven. De tekst van de wetsontwerpen 451 met daarin verwerkte amendementen en enkele bijgevoegde stukken; die van wetsontwerpen 90 met wijzigingen. Enkele persknipsels. - omslag XII. Eerste lezing. Wetsontwerpen 90 (1921). Met knip- en plakwerk samengesteld 'Artikelsgewijs overzicht van toelichtingen enz. met amendementen' betreffende de grondwetshoofdstukken I-II. - omslag XIII. Eerste lezing. Wetsontwerpen 90 (1921). Met knip- en plakwerk samengesteld 'Artikelsgewijs overzicht van toelichtingen enz. met amendementen' betreffende de grondwetshoofdstukken III-XI en de Additionele Artikelen. - omslag XVI, 1-4. Eerste lezing. Wetsontwerpen 90 in de Eerste Kamer (1922). Alleen nr. 3 is aanwezig: concept en stukken betreffende de totstandkoming van de memorie van antwoord op het verslag van de Eerste Kamer. - omslag XVII, 1-2. Eerste lezing. Wetsontwerpen 90 in de Eerste Kamer (1922). Stukken betreffende het verwerpen door de Eerste Kamer van het wetsvoorstel tot herziening van hoofdstuk III der grondwet en het intrekken van het bij deze Kamer aanhangige wetsvoorstel tot herziening van hoofdstuk IV. - omslag XVIII, 1-6. Eerste lezing. Wetsontwerpen 507 (1922). Correspondentie en andere stukken betreffende de behandeling door de Tweede Kamer van de gewijzigde herzieningsvoorstellen met betrekking tot de grondwetshoofdstukken II, III en IV en de Additionele Artikelen. - omslag XIX. Eerste lezing. Wetsvoorstel Troelstra c.s. in overweging nemen veranderingen in de hoofdstukken III, IV, V, VII en XI (nr. 508), 1922. Initiatiefwetsvoorstel: gedrukt Kamerstuk van 26 april 1922. - omslag XX, 1-5. Eerste lezing. Wetsontwerpen 507 en wetsvoorstel 508 (1922). Alleen nr. 3 is aanwezig: het concept van de memorie van antwoord met nota van wijzigingen. - omslag XXI. Tweede lezing. Wetsontwerpen 212 (1922). Stukken betreffende de voorbereiding en parlementaire behandeling in tweede lezing van de tien herzieningsontwerpen inzake de hoofdstukken I-V, VII-IX, XI en Additionele Artikelen. Naast Kamerstukken en formele correspondentie bevat de omslag ook krantenknipsels. - omslag XXII. Plechtige afkondiging. Correspondentie, enkele notities en knipsels.
inv. nr. 1537. Dossier met losse stukken uit de periode 1886-1920 in het bijzonder betreffende de regeling van het kiesrecht in de grondwet. Hierin ook: correspondentie met de secretaris-generaal van Koloniën, 1920, over inzage van een minderheidsadvies van de Raad van State bij de wijzigingsvoorstellen-Heemskerk (1913) in verband met aanpassing van de grondwetsbepalingen inzake de koloniën.
|
| Opmerkingen overig | Titel inventaris: 'Inventaris van het archief van de afdeling Binnenlands Bestuur van het Ministerie van Binnenlandse Zaken (1870-)1879-1950(1957)'. Met historische inleiding en beschrijving van de geschiedenis van het archief. |
| 2 | |
| Aard van de documentatie | ambtelijke ondersteuning |
| Naam archiefvormer/collectie (Periode archief) |
Ministerie van Binnenlandse Zaken, Kiesraad (1951-1985) |
| Vindplaats (Kenmerk toegang) |
Nationaal Archief, Den Haag (2.04.46) |
| Openbaarheid | volledig |
| Soort toegang(en) | inventaris |
| Kenmerk toegang | 2.04.46 |
| Inventarisnummers | 88 |
| Inhoud | inv. nrs. 87-89. Staatscommissie Kiesstelsels. Inv. nr. 88 bevat, behalve archivalia van de Commissie-J. Donner uit de jaren 1954-1956, ook een omslag met notities, correspondentie en Kamerstukken uit de periode 1920-1922 betreffende de parlementaire behandeling van de grondwetsherziening van 1922, waarschijnlijk afkomstig uit een dossier van het Centraal Stembureau (de voorganger van de Kiesraad). |
| Opmerkingen overig | In 2009 is dit archief, dat beheerd wordt door het Nationaal Archief, overgebracht naar de Centrale Archief- en Selectiedienst in Winschoten voor herbewerking. De dossiers betreffende de Staatscommissie Kiesstelsels (oud: inv. nrs. 87-89) zijn daarbij opnieuw geïnventariseerd en ondergebracht onder het Archief van de Kiesraad en taakvoorgangers van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (1932) 1951-2006 (nummer toegang 2.04.113), inventarisnummers 779-783. Uit deze dossiers zijn de stukken uit de periode 1920-1922 gelicht. Het is niet bekend waar deze stukken nu zijn ondergebracht.
|
Opdracht
Tijdens de installatievergadering van 10 januari 1919 wees de minister van Binnenlandse Zaken, tevens voorzitter van de staatscommissie Ch. J. M. Ruijs de Beerenbrouck op het bijzondere moment waarop deze commissie werd geïnstalleerd. Het was immers pas een jaar nadat er een grondwetswijziging had plaatsgevonden. De reden voor een nieuwe herziening zag hij niet alleen in het feit dat de laatste wijzigingen van ‘beperkt karakter’ waren.[1] Strikt genomen was dat correct, ook al had de grondwetsherziening van 1917 een einde gemaakt aan de jarenlange kiesrecht- en schoolstrijd. Belangrijker in zijn ogen waren de ‘wereldschokkende gebeurtenissen die zich rondom ons afspelen’. De bakens dienden ‘tijdig verzet’ te worden, met ‘bezadigdheid, doch gepaste snelheid’. Als gevolg van de vier jaar durende mobilisatie tijdens de Eerste Wereldoorlog hadden zich in de herfst van 1918 ernstige ongeregeldheden voorgedaan in het Nederlandse leger. Bovendien waren de vonken van de Duitse revolutie - die het einde betekende van het Duitse keizerrijk - naar Nederland overgesprongen.[2] Weliswaar was de revolutiedreiging in Nederland snel geweken, maar de regering achtte enig nablussen gewenst.
Hoewel de commissie formeel geen beperkingen kreeg opgelegd, somde Ruijs de onderwerpen op waarover de commissie bij voorkeur haar licht moest laten schijnen: troonsopvolging; recht van oorlogsverklaring, het traktatenrecht, de samenstelling van de Staten-Generaal, het volksinitiatief of referendum en de vraag of instelling van andere dan de op dat moment in de Grondwet genoemde publiekrechtelijke lichamen grondwettelijk mogelijk zou zijn te maken.[3]
Werkwijze
Behalve de door voorzitter Ruijs genoemde onderwerpen kwamen via verzoeken van buitenaf de positie van de koloniën en het vastleggen van het algemeen vrouwenkiesrecht op de agenda.[4] Daarnaast kregen ook de commissieleden tot 1 maart de tijd om onderwerpen te agenderen. Ingebracht werden de tweejaarlijkse begroting (art. 124); afschaffing van gelijktijdig lidmaatschap van de Eerste Kamer en Provinciale Staten (art. 128); vergadervrijheid van de Provinciale Staten, justitie (lekenrechtspraak, art. 161), en de herzieningsprocedure. Wijziging van artikel 170 over de ‘openbare godsdienstoefening’ was hier niet bij. Dit onderwerp kwam volledig terloops aan het einde van de zevende vergadering ter sprake.[5] De vergadering erna zou een volledige lijst van ingezonden onderwerpen worden afgedrukt. Deze lijst telde 26 punten, inclusief het ‘processieverbod’.[6]
De commissie-Ruijs de Beerenbrouck stelde tijdens de eerste vergadering een reglement van orde op waarin ze haar werkwijze vastlegde.[7] Hierin werd bepaald dat alle besprekingen en besluiten geheim waren. Het quorum werd vastgesteld op vijf leden, inclusief de voorzitter. Staking van stemmen werd gevolgd door herstemming in de volgende vergadering en verwerping van het voorstel bij hernieuwde staking van stemmen. Tevens werd bepaald dat de commissie zo vaak al zij dit nodig achtte op voorstel van de voorzitter een subcommissie van drie personen kon instellen. Hun taak zou vooral een redactionele zijn, een verwerking van een principebesluit dat de plenaire vergadering over het betreffende onderwerp had genomen.[8] In de praktijk zijn er geen subcommissies gevormd.
De leden bespraken de onderwerpen eerst ten principale. Daarna volgde besluitvorming. Vervolgens dienden één of twee leden voorstellen in ten behoeve van de discussie over formuleringen of (nadere) redacties. Deze werden meestal in de volgende vergadering besproken. Deze voorstellen zijn altijd in extenso opgenomen in de notulen van de vergadering waarin ze besproken zijn. Stukken die van buitenaf naar de commissie werden gestuurd, werden niet afgedrukt.
De commissie vergaderde tussen januari en juli 1919 elf keer. Hoewel de commissie besloot om in september 1919 na het Kamerreces door te gaan zou de eerste bijeenkomst pas weer plaatsvinden op 6 april 1920. Inmiddels was het commissielid J. Kappeyne van de Coppello overleden.[9] Hij werd vervangen door P. Rink. In diezelfde vergadering werd de nieuwe adjunct-secretaris D.J.I. van den Oever welkom geheten.
Er zouden nog 10 vergaderingen – opnieuw aaneengesloten – plaatsvinden. Uit de correspondentie tussen de commissieleden tijdens de zittingsperiode blijkt dat de leden niet graag zonder Struycken vergaderden, die regelmatig buitenslands verkeerde. De vergaderingen werden in dat geval in overleg uitgesteld. In geval van langduriger afwezigheid van Schaper werden de vergaderingen niet uitgesteld, maar kreeg hij wel de gelegenheid om achteraf nog zijn standpunten en principes te verwoorden.
In de twintigste vergadering werd het ontwerpverslag dat was voorbereid door de secretarissen aan de orde gesteld.[10] Over een viertal punten bestond nog verschil van mening, waarna besloten werd deze aan te houden tot de volgende en laatste vergadering. Het betrof de onderwerpen troonsopvolging (art. 20, redactie en toelichting Struycken); organische vertegenwoordiging (redactie Struycken); Provinciale Staten en de herzieningsprocedure (art. 194). De slotlezing van het verslag zou plaatsvinden op 15 oktober, waarna aanbieding op 27 oktober volgde.
Rapportage
De revolutiedreiging die zo’n grote rol had gespeeld bij de instelling van de commissie-Ruijs bleek binnen anderhalf jaar naar de achtergrond te zijn verdwenen. Waar de commissie zelf al niet heel ver ging in haar adviezen – de meest opvallende waren een beperking van de troonsopvolging tot directe nakomelingen van koningin Wilhelmina en bij het ontbreken daarvan een volksreferendum over de staatsvorm, een vereenvoudiging van de grondwetsherzieningsprocedure (eenmaal tweederde meerderheid volstaat, indien geen tweederde meerderheid volgt een volksreferendum na ontbinding), evenredige vertegenwoordiging bij verkiezing van de Eerste Kamer en opheffing van het processieverbod – gingen de regeringsvoorstellen nog minder ver. Zo werden bijvoorbeeld de adviezen ten aanzien van referenda over de staatsvorm en bij grondwetsherziening niet overgenomen.
Bij de parlementaire behandeling zou de regeringscoalitie verdeeld blijken te zijn – de opheffing van het processieverbod sneuvelde bijvoorbeeld - waardoor de uiteindelijke grondwetswijziging zeer beperkt bleef.[11]
Dit en hiernavolgende citaten: notulen 10-01-1919.
P.J. Oud (bewerkt door J. Bosmans), Honderd jaren. Een eeuw van staatkundige vormgeving in Nederland 1840-1940 (Assen 1979) 227-229.
RvO in commissiearchief (1), NL-HaNA, BiZa/Binnenlands Bestuur, 1879-1950, 2.04.57, inv.nr. 1007. Het reglement van orde van de commissie-Th Heemskerk was als voorbeeld genomen.
Op 06-02-1920.
Conceptverslag niet aangetroffen.
Voor een uitgebreidere analyse van de herzieningsvoorstellen en de parlementaire behandeling ervan, zie het gelijknamige hoofdstuk in P.J. Oud, Het jongste verleden. Parlementaire geschiedenis van Nederland 1918-1940. Dl. I 1918-1922 (Assen 1948) 324-393.
Noten
| [1] |
Dit en hiernavolgende citaten: notulen 10-01-1919. |
| [2] |
P.J. Oud (bewerkt door J. Bosmans), Honderd jaren. Een eeuw van staatkundige vormgeving in Nederland 1840-1940 (Assen 1979) 227-229. |
| [3] | |
| [4] | |
| [5] | |
| [6] | |
| [7] | |
| [8] |
RvO in commissiearchief (1), NL-HaNA, BiZa/Binnenlands Bestuur, 1879-1950, 2.04.57, inv.nr. 1007. Het reglement van orde van de commissie-Th Heemskerk was als voorbeeld genomen. |
| [9] |
Op 06-02-1920. |
| [10] |
Conceptverslag niet aangetroffen. |
| [11] |
Voor een uitgebreidere analyse van de herzieningsvoorstellen en de parlementaire behandeling ervan, zie het gelijknamige hoofdstuk in P.J. Oud, Het jongste verleden. Parlementaire geschiedenis van Nederland 1918-1940. Dl. I 1918-1922 (Assen 1948) 324-393. |
Grondwetten
De discussies in de notulen hebben de hieronder vermelde grondwet tot uitgangspunt.Kies voor de integrale grondwettekst: pdf-grondwet.
Kies voor de historie per artikel: Nederlandse grondwet (PDC).
Instellingsbesluit
Notulen
Plenair:- 1919-01-10 (pdf)
- 1919-01-24 (pdf)
- 1919-02-07 (pdf)
- 1919-02-21 (pdf)
- 1919-03-07 (pdf)
- 1919-03-21 (pdf)
- 1919-04-11 (pdf)
- 1919-04-25 (pdf)
- 1919-05-09 (pdf)
- 1919-06-20 (pdf)
- 1919-07-18 (pdf)
- 1920-04-09 (pdf)
- 1920-04-23 (pdf)
- 1920-05-07 (pdf)
- 1920-05-21 (pdf)
- 1920-06-04 (pdf)
- 1920-06-11 (pdf)
- 1920-06-18 (pdf)
- 1920-09-24 (pdf)
- 1920-10-08 (pdf)
- 1920-10-15 (pdf)
Verslag
Plenair:Ontbindingsbesluit
Zoeksystemen
Algemeen:
| Naam, varianten | Staatscommissie tot gedeeltelijke herziening van de grondwet |
| Opdracht commissie | algemene opdracht |
| Jaren | 1918-1920 |
| Aantal bijeenkomsten | 21 |
| Datum eindverslag | 27-10-1920 |
| Datum aanbieding Tweede Kamer | 22-3-1921 |
| Verslagen | Verslag van de Staatscommissie, ingesteld bij Koninklijk Besluit van 20 December 1918, no. 78, aan welke is opgedragen de voorbereiding van eene herziening van de grondwet (Den Haag 1920), 36 p. [Met afzonderlijke minderheidsnota’s van Anema, Limburg en Schaper.] |
| Literatuur | A. Feenstra, Grondwetsherziening 1922 en Kieswetswijziging 1921 (Gorinchem 1922). E. Fokker, 'Kan het gewenscht zijn andere, dan de bij de Grondwet bekende publiekrechtelijke lichamen in te stellen met wetgevend en uitvoerend gezag omkleed? Laat de Grondwet het instellen van zoodanige andere publiekrechtelijke lichamen toe? Zoo neen, welke wijzigingen behoort zij daartoe te ondergaan? Praeadvies', Handelingen der Nederlandsche Juristen-Vereeniging 47 (1917) dl. 1, 2e stuk, 123-216. Handelingen over de grondwetsherziening van 1922 betreffende de artikelen, welke op de overzeesche gebiedsdeelen betrekking hebben en over de wet op de staatsinrichting van Nederlandsch-Indië van 1925 (Indische staatsregeling). Bewerkt door A.J.R. Heinsius en W.W. Brouwer. Deel I. Handelingen van den Volksraad over de grondwetsherziening van 1922 betreffende de artikelen, welke op de overzeesche gebiedsdeelen betrekking hebben. Deel II. Handelingen der Regeering en der Staten-Generaal over de grondwetsherziening van 1922 betreffende de artikelen, welke op de overzeesche gebiedsdeelen betrekking hebben. Deel III. Handelingen van den Volksraad over de Wet op de staatsinrichting van Nederlandsch-Indië van 1925 (Indische staatsregeling). Deel IV. Handelingen der Regeering en der Staten-Generaal over de Wet op de staatsinrichting van Nederlandsch-Indië van 1925 (Indische staatsregeling) (4 dln.; Den Haag 1937). D. van Hinloopen Labberton, Grondwetsherziening (Buitenzorg 1921), 7 p. [Voorstellen.] F.J.A. Huart, Grondwetsherziening 1917 en 1922 (Arnhem 1925), xvi, 400 p. [Proefschrift.] Rapport van de Commissie van advies over de democratiseering van de Grondwet (z.pl. [1920]). [Commissie benoemd door de Liberale Unie.] Tekst der Grondwet volgens de herzieningen van 1887 en 1922, met aanduiding van de daarin door de herzieningen van 1917 en 1922 gebrachte veranderingen. J.W.A.C. van Loenen (ed.) (2e, verbeterde en aangevulde uitgave, Alphen aan den Rijn 1924), 66 p. |
| Audiovisuele bronnen | Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid: (geen Doc. ID). Polygoon bioscoopjournaal (Polygoon Hollands Nieuws), opname 30-12-1922, grondwetsherziening 1922 (het voorlezen van de nieuwe grondwet). |
Leden:
Overige betrokkenen:
Archivalia:
| 1 | |
| Aard van de documentatie | commissiearchief; ambtelijke ondersteuning |
| Naam archiefvormer/collectie (Periode archief) |
ministerie van Binnenlandse Zaken, afdeling Binnenlands Bestuur (1879-1950) |
| Vindplaats (Kenmerk toegang) |
Nationaal Archief, Den Haag (2.04.57) |
| Openbaarheid | volledig |
| Soort toegang(en) | inventaris |
| Kenmerk toegang | 2.04.57 |
| Inventarisnummers | 1007-1008, 1537 |
| Inhoud | inv.nrs. 1007-1008. Grondwetsherziening 1922, 1918-1922. De stukken zijn in een eerder stadium (jaren 1960?) herordend en bij die gelegenheid verdeeld in romeins genummerde omslagen I-XXII, die soms op hun beurt een arabisch genummerde onderverdeling hebben. Een volledige inhoudsopgave ligt voorin inv. nr. 1007. De omschrijving van de omslagen wordt hieronder verkort weergegeven. De omslagen XIV-XV en onderdelen van XVI en XX ontbreken: zij bevatten kennelijk alleen gedrukte kamerstukken.
inv. nr. 1007. Omslagen I-VII. - omslag I. 1-5. Staatscommissie, 1918. Correspondentie en andere stukken betreffende de instelling en de opheffing van de commissie, de benoeming en honorering van leden en secretarissen, de installatie, het reglement van orde; tevens aanwezig de presentielijsten. - omslag II. Notulen van de vergaderingen der Staatscommissie (1919-1920). Gedrukte notulen van de 21 vergaderingen ('geheim' en 'definitief'), met een register op Grondwetsartikelen. - omslag III. Vergaderingsgewijs gerangschikte brieven, voorstellen, toelichtingen enz. (1918-1920). Vergaderstukken behorend bij de bijeenkomsten 1-19. Het gaat om correspondentie met de commissie, notities, voorstellen, overdrukken en dergelijke afkomstig van commissieleden en departementen, maar veel ook van buiten de overheidskring (particulieren en organisaties) en met betrekking tot uiteenlopende onderwerpen. - omslag IV. Verslag van de Staatscommissie (1920). Gedrukt exemplaar van het verslag met correspondentie over de aanbieding aan de koningin en de verdere verspreiding. - omslag V. Eerste lezing. Wetsontwerpen 451 (1921). Stukken betreffende de voorbereiding en behandeling door de ministerraad en de Raad van State van de herzieningsontwerpen inzake de hoofdstukken I-IX, XI en de Additionele Artikelen. - omslag VI, 1-2. Eerste lezing. Wetsontwerpen (1921). Vervolg van omslag V: concept-minuut van de Koninklijke Boodschap, 12 wetsvoorstellen en memorie van toelichting, alsmede bijbehorende correspondentie. Adressen betreffende art. 181 GW in verband met ontwapening. - omslag VII. Protestactie openbare processies (1921). Omvangrijk dossier met protesten tegen de beoogde opheffing van het processieverbod, afkomstig van protestantse kerkelijke organisaties: diverse losse (ook gedrukte) adressen aan koningin, parlement en regering. In het bijzonder een gedrukt protest van de Nederlandse Hervormde gemeente te Amsterdam met een bundel van 452 voorgedrukte protesten van andere kerkeraden.
inv. nr. 1008. Omslagen VIII-XXII. - omslag VIII, 1-2. Eerste Lezing. Wetsontwerpen 451 (1921). Gedrukt exemplaar van het voorlopig verslag van de Tweede Kamer. Enkele stukken betreffende het intrekken van het herzieningsvoorstel voor hoofdstuk VI van de grondwet. - omslag IX, 1-3. Eerste lezing. Wetsontwerpen 451 (1921). Commentaren en adviezen van het ministerie van Koloniën, de Volksraad en de Raad van Nederlands-Indië en de goeverneur van Curaçao met betrekking tot de voorgestelde grondwetswijzigingen. Advies van het ministerie van Justitie ten aanzien van de regeling van de troonopvolging, met bijbehorende stukken. Informatie van het ministerie van Buitenlandse Zaken met betrekking tot het inkomen van buitenlandse staatshoofden en een adres over het inkomen van de Kroon. - omslag X, 1-5. Eerste lezing. Wetsontwerpen 451/90 (1921). Ten dele gedrukte stukken betreffende de parlementaire behandeling van de gewijzigde herzieningsontwerpen inzake de hoofdstukken I-V, VII-IX, XI en de Additionele Artikelen: memorie van antwoord, nota van wijzigingen en aanvullende nota. Adviezen van het Centraal Stembureau en andere documentatie betreffende de verkiezing van leden van de Eerste Kamer. - omslag XI, 1-3. Eerste lezing. Wetsontwerpen 90 (1921). Gedrukte Kamerstukken betreffende amendementen en nota’s van wijzigingen, sommige voorzien van aantekeningen; bijgevoegd notities en enkele brieven. De tekst van de wetsontwerpen 451 met daarin verwerkte amendementen en enkele bijgevoegde stukken; die van wetsontwerpen 90 met wijzigingen. Enkele persknipsels. - omslag XII. Eerste lezing. Wetsontwerpen 90 (1921). Met knip- en plakwerk samengesteld 'Artikelsgewijs overzicht van toelichtingen enz. met amendementen' betreffende de grondwetshoofdstukken I-II. - omslag XIII. Eerste lezing. Wetsontwerpen 90 (1921). Met knip- en plakwerk samengesteld 'Artikelsgewijs overzicht van toelichtingen enz. met amendementen' betreffende de grondwetshoofdstukken III-XI en de Additionele Artikelen. - omslag XVI, 1-4. Eerste lezing. Wetsontwerpen 90 in de Eerste Kamer (1922). Alleen nr. 3 is aanwezig: concept en stukken betreffende de totstandkoming van de memorie van antwoord op het verslag van de Eerste Kamer. - omslag XVII, 1-2. Eerste lezing. Wetsontwerpen 90 in de Eerste Kamer (1922). Stukken betreffende het verwerpen door de Eerste Kamer van het wetsvoorstel tot herziening van hoofdstuk III der grondwet en het intrekken van het bij deze Kamer aanhangige wetsvoorstel tot herziening van hoofdstuk IV. - omslag XVIII, 1-6. Eerste lezing. Wetsontwerpen 507 (1922). Correspondentie en andere stukken betreffende de behandeling door de Tweede Kamer van de gewijzigde herzieningsvoorstellen met betrekking tot de grondwetshoofdstukken II, III en IV en de Additionele Artikelen. - omslag XIX. Eerste lezing. Wetsvoorstel Troelstra c.s. in overweging nemen veranderingen in de hoofdstukken III, IV, V, VII en XI (nr. 508), 1922. Initiatiefwetsvoorstel: gedrukt Kamerstuk van 26 april 1922. - omslag XX, 1-5. Eerste lezing. Wetsontwerpen 507 en wetsvoorstel 508 (1922). Alleen nr. 3 is aanwezig: het concept van de memorie van antwoord met nota van wijzigingen. - omslag XXI. Tweede lezing. Wetsontwerpen 212 (1922). Stukken betreffende de voorbereiding en parlementaire behandeling in tweede lezing van de tien herzieningsontwerpen inzake de hoofdstukken I-V, VII-IX, XI en Additionele Artikelen. Naast Kamerstukken en formele correspondentie bevat de omslag ook krantenknipsels. - omslag XXII. Plechtige afkondiging. Correspondentie, enkele notities en knipsels.
inv. nr. 1537. Dossier met losse stukken uit de periode 1886-1920 in het bijzonder betreffende de regeling van het kiesrecht in de grondwet. Hierin ook: correspondentie met de secretaris-generaal van Koloniën, 1920, over inzage van een minderheidsadvies van de Raad van State bij de wijzigingsvoorstellen-Heemskerk (1913) in verband met aanpassing van de grondwetsbepalingen inzake de koloniën.
|
| Opmerkingen overig | Titel inventaris: 'Inventaris van het archief van de afdeling Binnenlands Bestuur van het Ministerie van Binnenlandse Zaken (1870-)1879-1950(1957)'. Met historische inleiding en beschrijving van de geschiedenis van het archief. |
| 2 | |
| Aard van de documentatie | ambtelijke ondersteuning |
| Naam archiefvormer/collectie (Periode archief) |
Ministerie van Binnenlandse Zaken, Kiesraad (1951-1985) |
| Vindplaats (Kenmerk toegang) |
Nationaal Archief, Den Haag (2.04.46) |
| Openbaarheid | volledig |
| Soort toegang(en) | inventaris |
| Kenmerk toegang | 2.04.46 |
| Inventarisnummers | 88 |
| Inhoud | inv. nrs. 87-89. Staatscommissie Kiesstelsels. Inv. nr. 88 bevat, behalve archivalia van de Commissie-J. Donner uit de jaren 1954-1956, ook een omslag met notities, correspondentie en Kamerstukken uit de periode 1920-1922 betreffende de parlementaire behandeling van de grondwetsherziening van 1922, waarschijnlijk afkomstig uit een dossier van het Centraal Stembureau (de voorganger van de Kiesraad). |
| Opmerkingen overig | In 2009 is dit archief, dat beheerd wordt door het Nationaal Archief, overgebracht naar de Centrale Archief- en Selectiedienst in Winschoten voor herbewerking. De dossiers betreffende de Staatscommissie Kiesstelsels (oud: inv. nrs. 87-89) zijn daarbij opnieuw geïnventariseerd en ondergebracht onder het Archief van de Kiesraad en taakvoorgangers van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (1932) 1951-2006 (nummer toegang 2.04.113), inventarisnummers 779-783. Uit deze dossiers zijn de stukken uit de periode 1920-1922 gelicht. Het is niet bekend waar deze stukken nu zijn ondergebracht.
|
Werkwijze:
Scans:
Grondwetten
De discussies in de notulen hebben de hieronder vermelde grondwet tot uitgangspunt.Kies voor de integrale grondwettekst: pdf-grondwet.
Kies voor de historie per artikel: Nederlandse grondwet (PDC).
Instellingsbesluit
Notulen
Plenair:- 1919-01-10 (pdf)
- 1919-01-24 (pdf)
- 1919-02-07 (pdf)
- 1919-02-21 (pdf)
- 1919-03-07 (pdf)
- 1919-03-21 (pdf)
- 1919-04-11 (pdf)
- 1919-04-25 (pdf)
- 1919-05-09 (pdf)
- 1919-06-20 (pdf)
- 1919-07-18 (pdf)
- 1920-04-09 (pdf)
- 1920-04-23 (pdf)
- 1920-05-07 (pdf)
- 1920-05-21 (pdf)
- 1920-06-04 (pdf)
- 1920-06-11 (pdf)
- 1920-06-18 (pdf)
- 1920-09-24 (pdf)
- 1920-10-08 (pdf)
- 1920-10-15 (pdf)